Coronacrisis leidt tot een half schooljaar leerverlies en vergroot de ongelijkheid tussen leerlingen.
Door de coronacrisis konden kleuters en kinderen heel wat weken niet naar school. Dit bleef niet zonder gevolgen. Leerkrachten in het lager onderwijs geven aan dat er door de coronacrisis een leerachterstand is bij de leerlingen. Een studie van de KU Leuven (Kristof De Witte en Joana Maldonado) spreekt niet alleen van significante leerverliezen, maar ook van een substantiële toename van de onderwijsongelijkheid.
Een grote zorg voor elke leerkracht. Leerkrachten van het eerste leerjaar worden dit jaar meer dan anders geconfronteerd met kinderen die ondersteuning nodig hebben op het vlak van fonemisch bewustzijn en het verwerven van een sterke teken-klankkoppeling . Hoe vang je dat op? Hoe bied je bovenop je basisinstructie en verwerking extra stimulansen voor het aanvankelijk lezen en spellen.
Het belang van een sterke teken-klankkoppeling
“Ontdekken dat een klank hoort bij een letter en die klank-tekenkoppeling versterken is een basisprincipe bij het leren lezen.” (Astrid Geudens1) Al in de kleuterklas worden kinderen nieuwsgierig gemaakt en gestimuleerd om klanken en letters, handelend en zintuiglijk te onderzoeken, het ‘alzijdig verkennen’.
In Veilig leren lezen wordt een stevige basis gelegd om die sterke teken-klankkoppeling te verankeren. Het structureerwoord fungeert als instapwoord om de klank van de nieuwe letter te ontdekken en vervolgens de letter alzijdig te verkennen.
- Kinderen luisteren naar de klank.
- Ze voelen wat er gebeurt met de mond, lippen, neus en/of keel als ze de klank uitspreken.
- Ze kijken naar de vorm van de letter die bij de klank hoort en schrijven de letter.
- Ze ordenen de letter op het letterbord bij de korte klinkers, lange klinkers, tweetekenklinkers en medeklinkers.
Enkele tips en opdrachten om kinderen extra te helpen bij het verankeren van de teken-klankkoppeling
Hoe kun je naast deze stapsgewijze aanpak, nog meer doen om kinderen extra te ondersteunen bij het versterken van het fonemisch bewustzijn, het werken aan fonologische vaardigheden en het verwerven van een sterke teken-klankkoppeling?
- Bij elke nieuwe letter hoort een letterfilmpje. Door het letterfilmpje herhaald te laten bekijken, komen alle facetten van de letter weer eens aan bod. Je kunt ook het letterfilmpje inzetten als pre-teaching voor de risico-lezers.
- Besteed extra en herhaald aandacht aan het uitspreken en voelen van de klank. Dat doe je door onder andere voor te doen hoe de klank voelt, door gelijktijdig de letterkaart te tonen, door een spiegel te gebruiken, door voorbeeldfoto’s te laten zien.
Onderzoekers hebben aangetoond dat de aandacht voor articulatie van klanken in combinatie met letters kinderen helpt om de koppeling te maken tussen klanken en letters (Bover & Ehri, 2011). Alle kinderen profiteren hiervan, ook meertalige kinderen die nog niet alle Nederlandse klanken kennen (Roberts, 2005)2. Een reden te meer om hier dus extra op in te zetten.
Tijdens zelfstandig werk of keuzewerk kun je doorheen alle kernen een aantal speelse (doe-) opdrachten laten terugkomen, die het fonologisch en fonemisch bewustzijn ondersteunen in een zinvolle context.
- Auditieve analyse en letterkennis oefenen: een samenwerkingsopdracht waarbij kinderen letters uitluisteren aan de hand van voorwerpen en plaatjes. Op basis van de klank (bv. /m/ en /s/) sorteren ze de voorwerpen. Lukt het ook bij letters/klanken die veel op elkaar lijken? Bijvoorbeeld o-oo, p-b.
- Rijmmandjes: de kinderen leggen rijmende voorwerpjes (zoals noot en boot) bij elkaar.
- De klankpositie van letters in een woord bepalen: kinderen gaan aan de slag met kaartjes waarop een afbeelding en 1 van de 3 letters van het bijhorend woord staan. De kinderen leggen de 3 kaartjes van het woord ‘k-aa-s’ naast elkaar.
- Letterhotel: de kinderen leggen bij de plaatjes woorden en zinnen met de letters uit het letterhotel.
Bron1: Klanken uitspreken en voelen. Een belangrijk facet van het alzijdig verkennen van klanken en letters - Astrid Geudens, Marjolein Noé, Eline Van Kerckhove
Bron2: Van klanken naar sterk teken-klankkoppelingen. Het ‘waarom’ van alzijdig verkennen in Schatkist en Veilig leren lezen - Astrid Geudens
