De KOALA screening is achter de rug. Je hebt de resultaten verwerkt en ze samen met het team geanalyseerd. Hierbij ben je vertrokken vanuit de gegevens van de KOALA, bijkomende informatie opgedaan uit andere en verdiepende observaties.
Je hebt de kennis rond taalverwerving of andere inzichten in het taalproces van kleuters geraadpleegd om zo acties uit te werken. Acties die zowel van toepassing zijn op de hele klasgroep als op een kleinere groep kleuters.
Vanuit de KOALA gaan we ons onderwijsaanbod in de klas verder verstevigen.
Inzetten op woordenschat heeft een positief effect op de mondelinge taalvaardigheid en op de beginnende geletterdheid van de kleuters. Om die reden gaat dit blogbericht dieper in op woordenschat.
Waaraan denk jij bij het woord ‘schat’? Je kan heel wat uiteenlopende linken leggen. Dit omdat je woordnetwerk rond ‘schat’ in de loop der jaren aangedikt is. (https://www.pondr.space/: Dit is een handige tool om zelf een woordenweb te maken.)
Deze associatievaardigheid zorgt ervoor dat teksten begrepen kunnen worden. Bij het lezen van een tekst is 88 tot 90% tekstdekking nodig om hem te begrijpen. De overige ongekende woorden worden uit de context achterhaald. Daarom het grote belang van inzetten op een sterke en betekenisvolle woordenschat.
Woorden die de kleuters verwerven staan in verbinding met hun kennis van de wereld. Als ze luisteren en later lezen ontdekken ze steeds meer over hun wereld, om deze woorden later zelf te gebruiken.
Welke woorden selecteer je?
Maak een selectie van woorden die je laat leven en beleven in het thema. Hierbij zal je heel doelgericht te werk moeten gaan.
De basiswoorden en de specifieke themawoorden, laat je links liggen. Je gaat op zoek naar de TOP woorden met een of meer van volgende kenmerken:
- in verschillende contexten bruikbaar
- woordclusters, bijvoorbeeld je jas aandoen (deze onthouden kleuters beter)
- een aanbod van verschillende woordsoorten
- zelfstandige naamwoorden met lidwoord
- bijvoeglijke naamwoorden
- werkwoorden
- denk ook aan spreekwoorden! - zet in op schooltaal (ga te rade bij je collega’s van de lagere school om te polsen welke schooltaal leeft)
- functioneel voor je kleuters
Voor sommige kleuters zet je ook in op de basiswoorden. Dit doe je steeds in connectie met de klaswoorden: woorden die ze bijkomend nodig hebben om de klaswoorden te begrijpen. De woorden van de klas staan in een woordspin, de bijkomende woorden linken we hieraan. Als je als leerkracht blijft inzetten op specifieke themawoorden of de basiswoorden voor iedereen dan ben je de klaspraktijk aan het verarmen.
Voorbeeld van een woordkaart uit Dag Loeloe!
Waar haal je de woorden? Prentenboeken, je vervolgactiviteiten bevatten een schat aan TOP woorden om te selecteren? Kijk kritisch bij je selectie zodat je de woorden hebt die alle kleuters taalsterker gaan maken.
Aan de slag met TOP woorden
De woorden op je themawand
Als je de juiste woorden gevonden hebt is het jouw taak als leerkracht om die woorden te laten leven, beleven, ervaren en ontdekken in je klaspraktijk.
Hier zie je een leerkracht aan de slag met een woordkaart en de dobbelsteen van Dag Pompom! tijdens een kringgesprek.
Dit kan je door op je themawand gebruik te maken van graphic organizers.
Bijvoorbeeld een woordspin waarbij je het netwerk van de kleuters gaat uitbreiden en verschillende woorden of woordgroepen met elkaar gaat verbinden. Natuurlijk starten we steeds vanuit een STERKE impressie (zie blogbericht: Spelend leren in de hoeken van onze kleuterklas) waarbij je de geselecteerde woorden laat ontdekken.
Hier ligt een kans om met kleuters die er nood aan hebben aan preteaching te doen en met hen al op eerste ontdekking te laten gaan zodat ze bij de STERKE impressie van de klas linken kunnen leggen of toch al aanknopingspunten hebben.
Zoek samen met de kleuters foto’s van de woorden of laat de kleuters tekenen bij de woorden, zo gebruiken ze hun eigen voorstellingsvermogen bij het woord.
Een voorbeeld: ondersteboven Maak met je kleuters een woordspin rond ondersteboven. Uit welke woorden is ‘ondersteboven’ opgebouwd? Wat is ondersteboven? Vind je prenten van ondersteboven? Kunnen we het zelf doen en er een foto van nemen? De graphic organizers op je themawand geven je ook de kans om te reflecteren met je kleuters en om interactie tussen kinderen te vergroten. Een tip: hang bij je themawand enkele vergrootglazen zodat de kleuters op ontdekking en vooral in interactie kunnen gaan. De themawand is ook de plek voor je ondersteunende collega’s, hier zien ze meteen welke woorden ze in hun meespelen en tijdens de interactie met de kleuters best kunnen gebruiken. Denk eraan om de TOP woorden door te geven aan je collega van lichamelijke opvoeding. Ook tijdens de gymactiviteit kunnen de woorden beleefd worden, weliswaar in een hele andere context. Sterk werk!
De woorden in de hoeken beleven
Naast je themawand ga je ervoor zorgen dat de woorden te beleven zijn in de hoeken van de klas. Maak een overzicht van al je hoeken in de klas, noteer hierop de woorden die je in dit thema gaat inzetten. Zorg ervoor dat de kleuters met de TOP woorden in vier hoeken op een andere manier ervaren en beleven. Deze denkoefening is een hele uitdaging maar is waardevol doordat ze oefenkansen biedt om die woorden te gebruiken.
Dit is een voorbeeld van een hoekenwerk met een vertelplaat van Dag Loeloe!.
Hang woorden ook op in de hoeken waar ze bruikbaar zijn. Zo ga jij als leerkracht bij het meespelen deze woorden gebruiken, wat ervoor zorgt dat kleuters dit gebruik overnemen.
Een mooie aanvulling is de woordtafel: daarop liggen voorwerpen zodat de woorden tastbaar worden. Laat de kleuters met deze voorwerpen spelen in de hoeken van je klas zo ga je nog meer taal uitlokken en voor verbinding tussen woorden en spel.
Taal leer je met heel je lijf.
Woorden en verbinding maken met thuis
De woorden meegeven naar huis? Waarom doe je dit? Wat wil je ermee bereiken? Neem deze vragen met je team eerst door en zoek welke meerwaarde je wil creeëren.
Je wil vooral dat de kleuters de woorden ervaren in verschillende situaties. Hierbij ga je verbinding maken met thuis en de moedertaal.
Hang een woordenboom op een zichtbare plek omhoog. Een plek waar zowel ouders als kinderen komen. Noteer op de boom de woorden van je thema. Leg bij je boom Post-its en potloden. Moedig ouders aan om in hun thuistaal een vertaling erbij te schrijven. Zo ontstaat er een prachtige wisselwerking: ouders ontdekken welke woorden ze thuis kunnen toepassen in hun moedertaal en jij kan de thuistaal gebruiken in de klas. De kleuters leggen zo nog meer linken en verbindingen.
Play hard, work hard
Je merkt het, de spreuk ‘play hard, work hard’ is ook hier van toepassing. Met woordenschat spelen is leren. Zorg als leerkracht dat de kleuters in betekenisvolle activiteiten de woorden kunnen proeven, smullen, verorberen en ruiken zodat ze die met heel hun lijf kunnen opnemen en uiten. Woorden doen beklijven bij onze kleuters dat is onze opdracht zodat we er sterke lezers van maken.
Geniet ervan!
Joeri Sterckx
Wil jij Dag Pompom! eens rustig inkijken en uitproberen?
>Aan de hand van speelse en doelgerichte routines werkt Dag Pompom! in de 3de kleuterklas aan taalbewustzijn en fonologisch bewustzijn, oriëntatie tot schrijven, woordenschat, spreken en luisteren, verhaalbegrip en verhaaloriëntatie...
Bronnen
- OVSG, (2021). De beste lezers zitten in mijn klas! Politeia
- Trioen, M., Taelman, H., Schraeyen, D. K., Geudens, A., Missinne, L., Casteleyn, J., Simons, M., & Smits, T. F. H. (2021). De schijnwerper op taal. Taalondersteuning voor leerlingen die daar extra nood aan hebben. Universiteit Antwerpen.
- Janssen-Vos, F., & Van der Meer, L. (2017). Basisontwikkeling voor peuters en de onderbouw (2de editie). Koninklijke Van Gorcum.
- Sterckx, J., (26 oktober 2021). Spelend leren in de hoeken van onze kleuterklas. Geraadpleegd op 9 december 2021, van www.uitgeverijzwijsen.be/blog/spelend-leren-in-de-hoeken-van-onze-kleuterklas
